Francja: System edukacyjny przyczyną niskiej samooceny uczniów

[2010-09-05 14:42:10]

Jedną z różnic kulturowych pomiędzy Francją a krajami anglosaskimi czy skandynawskimi jest tzw. dystans władzy. W badaniach Geerta Hofsteede sprzed 30 lat we Francji okazał się on bardzo wysoki. Oznacza to, że bardziej niż w innych krajach podwładni obawiają się tam wyrażania opinii odmiennych od opinii szefa; uważają też, że przełożeni podejmują decyzje autokratyczne, ale aprobują taki stan rzeczy. Nie ma podstaw do przypuszczeń, że relacje w szkole wyglądają inaczej. Po prostu dystans między nauczycielem i uczniem we Francji jest większy niż w na przykład Wielkiej Brytanii. Patologicznym tego przejawem mogą być poniżające określenia, którym uczniowie się nie sprzeciwiają. Nie będzie łatwo reformować francuskich szkół, jeśli u podstaw niskiej samooceny dzieci leżą czynniki kulturowe, pod wpływem których są obie strony procesu kształcenia.

Jarosław Klebaniuk

Szkoła jest częścią ideologicznego aparatu państwa, jej podstawowym celem jest reprodukcja struktury społecznej, spełnia tą funkcję zarówno w ramach modelu anglosaskiego, jak i francuskiego, czy niemieckiego. Całościowa krytyka systemu edukacji nie może od tego abstrahować, nie da się mieć prawdziwie egalitarnego systemu edukacji w społeczeństwie zorganizowanej nierówności i przemocy (kapitalistycznym).

Jednak tak samo jak możemy wybierać między różnymi modelami kapitalizmu, tak samo możemy wybierać między różnymi modelami kapitalistycznej szkoły. I tak samo jak model kontynentalny kapitalizmu – mimo wszystkich swoich wad – jest pod wieloma względami lepszy od anglosaskiego, tak samo francuski model oświaty – mimo wad wyliczonych przez Gumbela – przewyższa anglosaski.

Wystarczy popatrzeć na wskaźniki mobilności społecznej, by to zauważyć. Wielka Brytania, tuż za Stanami Zjednoczonymi, ma najniższą mobilność społeczną wśród krajów rozwiniętych. W znacznej mierze przyczynia się do tego system edukacji. Szkoły powszechne są słabe i niedofinansowane, kto tylko może ucieka z nich do szkół prywatnych, bądź wyznaniowych. To absolwenci tych szkół dostają się w większości na najlepsze uniwersytety, to oni obejmują pracę w najbardziej prestiżowych zawodach. W szkołach tych panuje autorytaryzm, dyscyplina i dystans władzy między nauczycielem i uczniem nie mniejsze niż Liceum Henryka IV, jeśli nawet nie większe. W Wielkiej Brytanii, od czasu zniesienia przez laburzystów tzw. Grammar Schools (państwowych, bezpłatnych szkół średnich, do których obowiązywała selekcja na podstawie egzaminów zdawanych w wieku 12 lat) obowiązuje fikcja powszechnej, egalitarnej, pozbawionej selekcji (aż do poziomu uniwersyteckiego) edukacji. Jednak tak naprawdę mamy tam do czynienia z najbardziej selektywnym i najbardziej niesprawiedliwym systemem edukacyjnym w Europie. Selekcja nie dokonuje w nim się na podstawie wiedzy i umiejętności uczniów (które oczywiście też zależą od posiadanego przez ich rodziny kapitału symbolicznego i kulturowego, a nie tylko od "talentów" ucznia), ale na podstawie zasobności portfeli ich rodziców, ewentualnie ich znajomości z lokalnym pastorem, czy księdzem.

System francuski, mimo wszystkich swoich wad, jest bardziej merytokratyczny, umożliwia dostęp do dobrego wykształcenia (i związanych z nim społecznych dóbr) także osobom wywodzącym się z klas ludowych. Jego autorytaryzm bez wątpienia jest wadą, choć typowy dla krajów anglosaskich pozorny egalitaryzm, oraz związany z nim zinstytucjonalizowany w systemie edukacyjnym antyintelektualizm (kult "zdrowego rozsądku", niechęć do abstrakcyjnego myślenia, społeczna nieufność do figury "intelektualisty") także nie specjalnie sprzyja intelektualnej kreatywności uczniów.

To właśnie wyzwolenie tej intelektualnej kreatywności, oraz udrażnianie kanałów mobilności społecznej powinno być celem edukacji (w ramach skromnego, korygującego kapitalizm programu), nie "szczęście" uczniów. Cokolwiek mglista kategoria "szczęścia" nie miała by znaczyć, bez wątpienia rację mają Žižek i Badiou gdy wzywają do jej radykalnego przemyślenia. Mądrość nie jest niewinna i często nie przysparza szczęścia, szkoła powinna uczyć, że czasem trzeba wybrać między mądrością, a szczęściem, nie utrzymywać uczniów w stanie ciągłego zadowolenia z siebie samych. Emancypacyjny ideał edukacji powinien zakładać "edukację do nieposłuszeństwa", do buntu i niezgody. Szczęśliwi ludzie na ogół się nie buntują.

Jakub Majmurek

Wysoka samoocena jest związana z aktywnością, także w sferze publicznej, wewnętrznym poczuciem kontroli zdarzeń, poczuciem osobistego sprawstwa, a więc także wpływu na sprawy publiczne. To właśnie ona stanowi warunek niezbędny do podejmowania zmian w życiu społecznym. Rewolucjoniści wszystkich epok mieli niezmiennie wysoką samoocenę, co oczywiście nie przeszkadzało im być ludźmi gruntownie wykształconymi. Fakt, że ludzie o wysokiej samoocenie rzadziej zapadają na depresję i są zazwyczaj w lepszej sytuacji emocjonalnej niż ci o niskiej samoocenie, nie pozwala na konstatację, że będą bierni. Wręcz przeciwnie - warunkiem podejmowania działań, także tych o charakterze transgresyjnym (buntu), jest wysokie poczucie własnej wartości. Eseje Žižka czy Badiou nie mają tu nic do rzeczy, gdyż można dla praktyki życia społecznego wyciągać wnioski z wyników twardych badań empirycznych. Wyższa jakość życia ludzi, których samoocena jest wysoka, jest wartością samą w sobie, ale z pewnością nie oznacza błogiego szczęścia domagającego się samokonserwacji.

Wyższa mobilność we Francji niż w krajach anglosaskich nie jest pochodną systemu edukacyjnego, ale systemu społecznego, który cechuje się mniejszą rozpiętością dochodów i większą inkluzyjnością różnych sfer życia. Amerykanie często przyjeżdżają leczyć się do Francji, bo zapewnia ona bezpłatną opiekę zdrowotną. Nie oznacza to, że lekarze są tam bardziej przyjaźni pacjentom, ale że leczą w egalitarnym systemie i nie odmawiają leczenia nie z powodu swojej intelektualnej przewagi nad lekarzami z USA, ale dlatego, że mają szczęście pracować w bardziej egalitarnym państwie.

Francja jest krajem o wiele bardziej przyjaznym rodzajowi ludzkiemu niż USA. Nie oznacza to jednak, że tamtejszy system edukacji jest idealny. Traktowanie uczniów i studentów z szacunkiem jest ortogonalne w stosunku do oferty merytorycznej szkół i uczelni. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie temu, żeby francuskie dzieci były lepiej kształcone I JEDNOCZEŚNIE nie poniżane przez nauczycieli.

Jarosław Klebaniuk

Brytyjski naukowiec mieszkający we Francji Peter Gumbel (na zdjęciu) wywołał burzę, poddając krytyce niektóre aspekty systemu edukacji w kraju, w którym wykłada. Oskarżył renomowane francuskie szkoły o to, że poniża się w nich uczniów. W opublikowanej w ubiegłym tygodniu książce zaatakował panujący w klasach zwyczaj określania uczniów "bezwartościowymi", określając go jako sprzeczny z republikańskimi ideami Francji. Zasugerował, że zamiast krytykować i poniżać uczniów nauczyciele powinni chwalić ich i zachęcać. Powołując się na badania Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) przeprowadzone w Europie, napisał, że we Francji 6 na 10 uczniów narzeka na to, że są niespokojni, 5 na 10 - że mają kłopoty ze snem, a ponad 2 na 10, że co najmniej raz w tygodniu boli ich brzuch lub głowa. Badania te pokazują, że podczas gdy francuskie dzieci osiągają całkiem wysokie wyniki (...) pod względem zdolności i umiejętności, to zapytane oceniają się niżej niż dzieci z krajów o niższym poziomie umiejętności czytania i pisania. Nawet więc, jeśli są zdolne, to samoocena została u nich ukształtowana na bardzo niskim poziomie - powiedział Gumbel.

W swojej książce naukowiec chwali szkoły brytyjskie, zazwyczaj porównywane na niekorzyść z tymi po drugiej stronie Kanału. Powiedział tygodnikowi "The Observer", że choć program nauczania we Francji utrzymuje wysoki standard, to tamtejszy system koncentruje się na przekazywaniu wiedzy i w żadnej mierze nie jest pomyślany do tego, żeby dzieci były zadowolone. Tymczasem szkoła nie powinna tylko wymagać dobrych stopni, ale też - jak to ma miejsce na Wyspach Brytyjskich - kształtować samoocenę, osobowość i charakter.

Atak Gubela wywołał żywą reakcję we Francji. W programach radiowych jego poglądy uzyskały zdecydowane poparcie ze strony rodziców, a jego książce magazyn "Le Nouvel Observateur" poświęcił 6-stronicową recenzję. Profesor nauk edukacyjnych Philippe Meirieu zauważył: Nasz sposób testowania i oceniania zniechęca uczniów do kreatywności i osobistego zaangażowania. Jest to przyczyną stosunkowej bierności, jaką przejawiają i którą ujawnia Peter Gumbel. Jeśli uczniowie rzadko kiedy stawiają pytania w klasie, to dzieje się tak dlatego, że naprawdę nie obchodzi ich, co im mówiono lub boją się stygmatyzacji ze strony kolegów z klasy.

Sekretarz generalny Unsa Education, drugiego pod względem wielkości związku zawodowego we Francji Patrick Gonthier powiedział: Nasz personel nauczycielski mógłby odebrać to jako atak, ale to nie on jest obwiniany. To cały francuski system szkolny jest odporny na zmiany i pozostaje wyraźnie elitarny i poświęcony ocenianiu i selekcjonowaniu najlepszych. Żeby to się zmieniło i inne metody nauczania zostały wprowadzone do klas, musi być silna zgoda wśród profesorów, rodziców i polityków na to, żeby przeciwstawić się temu elitaryzmowi i skupić na sukcesach wszystkich w szkole, a jesteśmy od tego daleko.

52-letni Gumbel, który pracuje także jako dziennikarz, mieszka w stolicy Francji od 2002 roku, a do krytyki francuskich szkół i uczelni wyższych skłoniły go zarówno doświadczenia jego córek, obecnie w wieku 10 i 13 lat, jak i jego własne doświadczenia z nauczania studentów w Instytucie Nauk Politycznych (Institut d'Etudes Politiques) w Paryżu. Choć pierwotnie był przekonany o wyższości francuskiego systemu kształcenia nad anglosaskimi, to obecnie uważa, że sam poziom nauczania nie jest jedynym kryterium jakości szkolnictwa. Jeden z recenzentów jego książki stwierdził, że zostało w niej złamane pewne tabu. Nikt wcześniej nie pisał o szczęściu dzieci w szkole.

Jarosław Klebaniuk

lewica.pl w telefonie

Czytaj nasze teksty za pośrednictwem aplikacji LewicaPL dla Androida:

Wsparcie na rzecz funkcjonowania projektu Czerwony Goździk: https://zrzutka.pl/evh9hv; Do 18 maja
Warszawska Socjalistyczna Grupa Dyskusyjno-Czytelnicza: Warszawa, Jazdów 5A/4, część na górze; od 25.10.2024, co tydzień o 17 w piątek
Fotograf szuka pracy (Krk małopolska): Kraków
Socialists/communists in Krakow?: Krakow
Poszukuję
Partia lewicowa na symulatorze politycznym: Discord; Teraz
Historia Czerwona
Discord Sejm RP: Polska; Teraz
Szukam książki
Poszukuję książek

Więcej ogłoszeń...

21 czerwca:

1812 - W Bonn urodził się Mojżesz Hess, niemiecko-żydowski filozof, jeden z prekursorów socjalizmu.

1905 - Urodził się Jean-Paul Sartre, związany z lewicą powieściopisarz, dramaturg, eseista i filozof francuski. Przedstawiciel egzystencjalizmu. Rozwinął własną wersję socjologii marksistowskiej.

1913 - Urodził się Luis Taruc, filipiński działacz komunistyczny.

1914 - Zmarła Bertha von Suttner, austriacka pisarka, dziennikarka, jedna z wiodących postaci ruchu pacyfistycznego. W 1905 roku została pierwszą kobietą, która otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla.

1918 - Zmarł Edward Abramowski, polski myśliciel polityczny. Twórca idei socjalizmu bezpaństwowego. Zwolennik kooperatyzmu.

1922 - Urodził się Joseph Ki-Zerbo, historyk i polityk z Burkina Faso, w 1994 założył Partię Demokracji i Postępu/Partię Socjalistyczną.

1938 - W Warszawie otwarto I Kongres Pracy Społeczno-Obywatelskiej Kobiet z udziałem 40 organizacji kobiecych z całego kraju.

1940 - W nocy z 20 na 21 czerwca masowe egzekucje więźniów politycznych w podwarszawskich Palmirach. Rozstrzelany został m.in. działacz PPS Mieczysław Niedziałkowski.

1985 - Zmarł Tage Erlander, polityk szwedzki. W latach 1946-69 premier i przewodniczący Szwedzkiej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej (SAP)

1996 - Stoczniowcy demonstrowali w Warszawie przeciwko planom likwidacji Stoczni Gdańskiej.

2004 - W wyniku rozłamu Komunistycznej Partii Kazachstanu powstała Komunistyczna Ludowa Partia Kazachstanu

Lewica.pl na Facebooku

Xawier Woliński: Konserwie wolno wszystko, lewakom nic

Weronika Parfianowicz, Jakub Rok: Odzyskać przyszłość

John Paul: Nawrocki prezydentem

John Paul: Lewica na powyborczych rozdrożach

John Paul: "Najbiedniejszy prezydent świata"

Michał Peno: Demokracja sterowana pilotem „środkowego wyborcy”

Francja: System edukacyjny przyczyną niskiej samooceny uczniów

lewica.pl w telefonie

21 czerwca: